Kandedir Cehl İle Zulmet Nefs‐i Sü'bânındadır

NUTK-İ ŞERÎF
ve
ÎZÂHI

Kandedir cehl ile zulmet nefs‐i sü'bânındadır

Kandedir 'ilm ile hikmet bil anı cânındadır

İnsanın nefs-i emmâresi, cehâlet ve zulmet kaynağı, rûhu ise ilim ve hikmet menbaıdır. Kim nefs-i emmâresine hizmet ederse gaflet ve cehâlet içinde kalır. Kim nefsini mağlûb edip rûhunu hâkim kılarsa gaflet ve cehâletden kurtulur, ilim, hikmet ve irfân sâhibi olur.

Zulmet‐i cehli bırak sen iste nûr‐i hikmeti

Cennetin zevkin dilersen cümle 'irfânındadır

Hikmet nûru ile aydınlanmak isteyen nefsin zulmetini terketmeli, cenneti arzu eden de marifetullaha tâlib olmalıdır. Zîrâ cennetin hakîkati Hakk'a kurbiyyetdir.

Zâhiren ahkâm‐ı eflâkin velî mahkûmusun

Bâtınan ây gün felekler cümle fermânındadır

İnsan görünüşde tabiat kânûnlarının mahkûmudur ve pek âciz görünür ama hakîkatde bütün kâinât onun emrindedir.

Sûretâ bu hırmen‐i 'âlemde sen bir dânesin

Ma'nâ yüzünde ne kim var cümle harmânındadır

İnsan cismen çok küçük bir nokta gibidir ama ma'nâ bakımından çok büyükdür. Kâinât çok büyük görünür ama insan ma'nâsı itibarıyla kâinâtdan daha büyükdür.

Al ele çevgân‐ı zikri hem süvâr ol nefsine

Kapagör tevhîd topunu çünkü meydânındadır

İnsanın sâhib olduğu cevheri ortaya çıkarabilmesi için nefsini zikrullah ile terbiye etmesi ve tevhîdin sırrına erişmesi gerekir.

Saykal ur mir'ât‐ı kalbe taşraya bakmağı ko

Sen sana bak cümle 'âlem halkı divânındadır

İnsan, dış dünyâ ile değil iç dünyâsı ile uğraşmalı ve kalbini cilâlamalıdır ki kendisinde mevcûd bulunan o büyük sırrı ortaya çıkaratabilsin.

Bil ki vech‐i Hakk'a mir'âtdır özün bir hoş gözet

"Men 'aref" sırrındaki ma'den senin kânındadır

İnsan Hakk'ın aynasıdır. Zîrâ cümle esmâ ve sıfat-ı ilâhî insanda zâhir olmuşdur. "Nefsini bilen rabbini bilir" sözünün sırrı da buradadır.

"Küntü kenzen" remzini buldunsa sen Mısriyâ

"Külle yevmin hû"yu anla kim senin şânındadır

"Ben gizli bir hazîne idim" diye başlayan meşhûr hadîs-i kudsî de, "Külle yevmin hüve fi şe'n" âyet-i kerîmesi de insandaki bu sırra işâret eder. 

Niyâzî Mısrî

Kuddise Sırruh